z obliczeń wynika, że Ziemia w ciągu jednej godziny wykona obrót o 15°. 2. Obliczamy czas, jaki potrzebuje Ziemia na obrót o 15°. obliczyliśmy, że żeby Ziemia wykonała obrót o 15° potrzebuje 4 minuty. 3. Obliczamy różnicę długości geograficznej Warszawa – Madras. 80° E (Madras) - 21° E (Warszawa) = 59°. Geografia, Geografia fizyczna Ruch obrotowy Ziemi i jego skutki Ruch obrotowy Ziemi dokonuje się wokół jej własnej osi i trwa 23 godziny 56 minut 3,44 sekundy. Okres obrotu Ziemi wokół osi nazywamy dobą. Ruch obrotowy Ziemi, czyli ruch wirowy, dokonuje się z zachodu na wschód, a zatem przeciwnie do pozornego ruchu Słońca (Słońce na niebie przechodzi ze wschodu na zachód, bo Ziemia obraca się z zachodu na wschód). Następstwa ruchu obrotowego Ziemi wpłynęły na wykształcenie się rytmu zmian w przyrodzie oraz na regulację życia cywilnego ludzi. Do najważniejszych należą: występowanie dnia i nocy, widoma wędrówka Słońca i gwiazd po niebie ze wschodu na zachód (stąd np. zmiany wysokości Słońca nad horyzontem obserwowane w ciągu dnia), spłaszczenie Ziemi na biegunach powstawanie siły Coriolisa powodującej odchylenia kierunku poruszania się ciał - w prawo na półkuli północnej i w lewo na południowej; podlegają jej m. in.: wiatry, prądy morskie, wody rzek, konieczność wprowadzenia dobowej rachuby czasu, stref czasowych i związanej z nimi granicy zmiany daty. Współrzędne geograficzne Położenie danego punktu na powierzchni Ziemi określa się za pomocą współrzędnych geograficznych - szerokości i długości geograficznej. Obliczanie wartości współrzędnych geograficznych umożliwiają południki i równoleżniki. Obie współrzędne - szerokość i długość geograficzna są kątami i wyrażamy je w mierze kątowej - w stopniach, minutach i sekundach. Szerokość geograficzna jest kątem zawartym między płaszczyzną równika a promieniem Ziemi przechodzącym przez dany punkt na jej powierzchni. Na północ od równika liczy się szerokość geograficzną północną, a na południe - południową. Wartość kąta szerokości geograficznej wynosi od 0° na równiku do 90° na biegunie. Oznaczamy ją jako N - północną i S - południową. Długość geograficzna jest kątem zawartym między półpłaszczyznami południka początkowego (0°) i południka przechodzącego przez określony punkt na powierzchni Ziemi. Południk 0° ustalony został uchwałą Międzynarodowej Unii Geograficznej w 1911 roku wybrano ten, który przechodził przez główny teleskop w obserwatorium astronomicznym w Greenwich w Londynie. Określa się względem niego długość geograficzną. Za pomocą południków i równoleżników określamy jednoznacznie położenie danego punktu na Ziemi, możemy także obliczać rozciągłość równoleżnikową i rozciągłość południkową. Różnica szerokości geograficznej skrajnych punktów obszaru to rozciągłość południkowa, a różnica długości geograficznej skrajnie położonych punktów - rozciągłość równoleżnikowa. Kształt i rozmiary Ziemi Ziemia zbliżona jest swoim kształtem do kuli. W rzeczywistości Ziemia nie jest idealną kulą, ale nieregularną bryłą, której kształt nazwano geoidą. Geoida zbliżona jest kształtem do elipsoidy obrotowej, bryły powstałej przez obrót elipsy wokół jej osi. Odchylenie geoidy od elipsoidy ziemskiej tylko gdzieniegdzie przekracza 100 m. Parametry Ziemi: średni promień: 6371 km, powierzchnia: 510 mln km2 - w tym lądy 148 mln km2 (29%), oceany i morza 362 mln km2 (71%) objętość: 1083 mld km3 masa: 5,973 x 1024 kg obwód: 40 030 km jednostopniowy łuk koła wielkiego: 111,19 km jednominutowy łuk koła wielkiego: 1853 m. (mila morska) Ziemia posiada pole magnetyczne. Nie jest ono stałe. Ulega zmianom dobowym, rocznym i wiekowym. Położenie biegunów magnetycznych nie pokrywa się z położeniem biegunów geograficznych. Kąt, o jaki igła magnetyczna kompasu odchyla się od południka geograficznego, nazywa się deklinacją. Bieguny magnetyczne położone są na Ziemi w punktach o współrzędnych geograficznych (dane z 1987 r.): na Grenlandii, na 78° szerokości geograficznej północnej i 105° długości geograficznej zachodniej na Antarktydzie, na 66° szerokości geograficznej południowej i 105° długości geograficznej wschodniej Na biegunach magnetycznych igła busoli ustawia się prostopadle do powierzchni Ziemi. Układ Słoneczny Pod pojęciem Układu Słonecznego rozumiemy Słońce i wszystkie ciała niebieskie, które poruszają się w jego polu grawitacyjnym. Układ Słoneczny powstał ok. 5 mld lat temu z obłoku materii pyłowo-gazowej. Wyróżnia się w nim następujące obiekty: Słońce, planety, księżyce, planetoidy, komety i meteroidy. Oto ich krótka charakterystyka: Słońce jest gwiazdą i centralnym ciałem Układu. W jego wnętrzu, (jak w każdej gwieździe), zachodzą reakcje jądrowe, dzięki którym Słońce świeci (jak każda gwiazda) światłem własnym. Zbudowane jest głównie z wodoru i helu, które stanowią 99,9% liczby atomów. Resztę stanowią atomy kilkudziesięciu cięższych pierwiastków. Słońce skupia 99,87% masy całego Układu. Ma kształt kuli o średnicy około 109 razy większej od średnicy Ziemi. Planetą nazywamy obiegające gwiazdę ciało niebieskie, o średnicy ponad 1000 km, wewnątrz którego nie zachodzą reakcje syntezy jądrowej stanowiące źródło energii dla gwiazd. Planetoidy, zwane też asteroidami lub planetkami, to ciała niebieskie o umownej średnicy od 1 km do 1000 km, często o nieregularnych kształtach, powstałe z rozbicia planety lub z resztek tworzywa Ukłau Słonecznego. Najwięcej ich krąży między orbitami Marsa i Jowisza w pasie planetoid. Planetka, która obiega większą od siebie planetę, nazywana jest księżycem. Księżyc obiega więc planetę, a z nią Słońce. W Układzie Słonecznym jest 61 księżyców. Komety są ciałami obiegającymi gwiazdę centralną, przeważnie po wydłużonych orbitach, zbudowanymi głównie z "brudnego" lodu. Ich rozmiary wahają się od 1 do 20 km. Do meteroidów zaliczamy krążące wokół Słońca małe bryły skał o rozmiarach mniejszych niż kilometr. W Układzie Słonecznym jest 9 planet. Wszystkie obiegają Słońce w jednym kierunku. Ich orbity, oprócz Merkurego i Plutona, leżą w przybliżeniu w jednej płaszczyźnie. Planety dzielą się na planety ziemiopodobne oraz planety olbrzymie. Planety ziemiopodobne - Merkury, Wenus, Ziemia, Mars - odznaczają się niewielkimi rozmiarami, dużą gęstością, podobną warstwową budową wewnętrzną i twardą powierzchnią. Każda ma żelazne jądro otoczone płaszczem. Krążą blisko Słońca po ciasno rozmieszczonych orbitach. Planety olbrzymie - Jowisz, Saturn, Uran i Neptun są wielkie, o małej gęstości, zbudowane głównie z substancji ciekłych i gazowych. Każda z nich ma prawdopodobnie skaliste jądro. Są znacznie oddalone od Słońca i ich orbity dzielą duże odległości. Pluton jest planetą nietypową - małą, posiadającą twardą powierzchnię (jak ziemiopodobne), ale bardzo oddaloną od Słońca (jak olbrzymie). Charakteryzuje go średnia gęstość. Ma bardzo wydłużoną orbitę leżącą w wyraźnie innej płaszczyźnie niż "średnia" płaszczyzna ruchu innych planet. Ciągle tradycyjnie zaliczany do planet - jest prawdopodobnie największym obiektem w pozaneptunowym, nowo odkrytym pasie lodowych (a nie skalnych) planetoid. Takie bardzo odległe planetoidy odkrywane są lawinowo od 1992 r. Przestrzeń między ciałami Układu Słonecznego wypełnia międzyplanetarny gaz i pył (około 5 atomów na cm3 w okolicy Ziemi). Ruch obiegowy Ziemi wokół Słońca i jego następstwa Ziemia (jak inne planety) dokonuje dwojakiego rodzaju ruchów - ruchu obrotowego wokół własnej osi oraz ruchu obiegowego wokół Słońca. Fakt ten odkrył Mikołaj Kopernik, ogłaszając teorię heliocentryczną. Teoria ta, opisująca ruchy obiegowe wszystkich planet, udoskonalona została przez Johannesa Keplera. Ruch obiegowy dokonuje się po eliptycznej orbicie wokół Słońca, które nie znajduje się w środku tej elipsy, ale w jednej z jej ognisk. Stąd odległość planet od Słońca zmienia się w czasie ruchu obiegowego. Punkt najbardziej oddalony to aphelium (Ziemia osiąga go ok. 3 lipca gdy oddala się od Słońca na odległość ok. 152 mln km). Miejsce na orbicie, w którym planeta najbardziej zbliża się do Słońca to peryhelium (przez Ziemię osiągane ok. 2 stycznia gdy Ziemia zbliża się do Słońca na odległość 147 mln km). Ruch obiegowy Ziemi Planety obiegają Słońce po coraz to bardziej oddalonych od niego orbitach, w następującej kolejności: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun i Pluton. Średnia odległość Ziemia - Słońce wynosi 150 mln km. Jeden pełny obieg Ziemi wokół Słońca trwa 365 dni 5 godzin 48 minut i 49 sekund (rok) Planeta Okres obiegu wokół Słońca(w latach) Śr. odl. od Słońca/ śr. odl. Ziemi od Słońca Odl w jednostkach świetlnych Merkury 0, 24 0, 38 3 min 10 sek Wenus 0, 61 0, 72 6 min Ziemia 1 1 8 min 21 sek Mars 1, 88 1, 52 12 min 40 sek Jowisz 11, 86 5, 2 43 min 20 sek Saturn 29, 46 9,54 1 h 19 min 30 sek Uran 84, 01 19, 19 2 h 39 min 55 sek Neptun 164, 79 30, 06 4 h 10 min 30 sek Pluton 248, 5 39, 53 5 h 29 min 25 sek Podczas obiegu naszej planety wokół Słońca, oś obrotu Ziemi nachylona jest do płaszczyzny orbity pod kątem 66°34'. Stałe położenie osi ziemskiej w przestrzeni podczas ruchu obiegowego jest przyczyną zmieniającego się w rytmie rocznym oświetlenia i ogrzania powierzchni Ziemi. 21 III i 23 IX promienie słoneczne padają na równiku prostopadle do płaszczyzny horyzontu (Słońce góruje w zenicie). Są to dni równonocy - dzień trwa tak samo długo jak noc. 21 III na półkuli północnej rozpoczyna się astronomiczna wiosna, a 23 IX astronomiczna jesień. Poza kołem podbiegunowym północnym od 21 III do 23 IX występują dni polarne, a na półkuli południowej poza kołem podbiegunowym - noce polarne. Od 23 IX do 21 III sytuacja jest odwrotna - dni polarne występują w strefach podbiegunowych na półkuli południowej, a noce polarne na północy. 21 VI promienie słoneczne padają na zwrotniku Raka prostopadle do płaszczyzny horyzontu. Na półkuli północnej jest to najdłuższy dzień w roku - dzień przesilenia letniego. Data ta rozpoczyna astronomiczne lato na półkuli północnej. 22 XII promienie słoneczne padają na zwrotniku Koziorożca pionowo na płaszczyznę horyzontu. Data ta rozpoczyna astronomiczną zimę dla półkuli północnej. Jest to najkrótszy dzień w roku dla tej półkuli. Następstwa ruchu obiegowego Ziemi i nachylenia osi jej obrotu do płaszczyzny orbity: występowanie stref oświetlenia: strefy międzyzwrotnikowej, dwóch stref umiarkowanych szerokości geograficznych, dwóch stref podbiegunowych, czyli polarnych; w strefie międzyzwrotnikowej Słońce może górować w zenicie (raz w roku - na zwrotnikach; dwa razy na rok gdzie indziej); w strefach polarnych Słońce może być widoczne ponad 24 godziny (dni polarne), występowanie pór roku, gdyż te same miejsca na Ziemi otrzymują w ciągu roku zmienną ilość ciepła i światła, zmiany w ciągu roku wysokości Słońca nad horyzontem w momencie górowania, zmienna długość dnia i nocy w ciągu roku, zmienne w ciągu roku punkty wschodu i zachodu Słońca na horyzoncie występowanie stref klimatycznych i podporządkowanych im stref roślinnych i glebowych, zmieniające się w ciągu roku widoczne gwiazy (stąd gwiazdozbiory letnie i zimowe). Miejsce Ziemi we Wszechświecie Najbliższa Ziemi gwiazda to Słońce - światło z jego powierzchni dociera do nas po 500 s pokonując około 150 mln km (300 tys. km/s * 500 s). Inne gwiazdy - sąsiadki leżą znacznie dalej - odległość do najbliższej z nich to ponad 4 lata świetlne (1 rok = około 31 mln s; 1 rok świetlny = 31 mln s * 300 tys km/s = około 9460 mld km). Wokół Słońca, w kuli o promieniu około 16 lat świetlnych, znajduje się 30 gwiazd. Przestrzeń między gwiazdami nie jest całkowicie pusta, bo wypełnia ją rzadki gaz i pył międzygwiazdowy (średnio kilkadziesiąt atomów/cm3). Gwiezdne sąsiedztwo Słońca jest fragmentem jednego ze znacznie większych zbiorów materii we Wszechświecie. Gwiazdy i materia międzygwiazdowa skupiają się bowiem w galaktykach. Na podstawie wyglądu na zdjęciach wyróżniamy galaktyki: eliptyczne (o kształcie owalnym), spiralne (w których świecąca materia, rozciągająca się od jasnego jądra, układa się w kształty przypominające skręcone skrzydła wiatraka, tzw. ramiona), nieregularne (czyli wszystkie inne). Galaktyka, w skład której wchodzi Słońce, i której nazwę piszemy dużą literą, jest galaktyką spiralną, liczącą około 200 mld gwiazd. Większość masy Galaktyki skupiona jest w jądrze, które stanowi centrum płaskiego dysku galaktycznego. Ten ostatni tworzą spiralnie skręcone ramiona, w których gromadzą się gwiazdy i gazowo-pyłowa materia międzygwiazdowa. Wokół jądra kuliście, rozciąga się materia wchodząca w skład halo galaktycznego. Jest jej o wiele mniej (tzn. jest znacznie rzadsza) niż w dysku galaktycznym. Słońce znajduje się praktycznie w środku "grubości" dysku Galaktyki, na skraju jednego z ramion spiralnych, w odległości około 30 tys. lat świetlnych od Centrum (środka jądra) Galaktyki (i około 20 tys. lat świetlnych od jej skraju). Razem z całym Układem Słonecznym obiega Centrum Galaktyki raz na około 220 mln lat (jak Ziemia Słońce raz na rok). Tak jak gwiazdy skupiają się w galaktyki, tak galaktyki tworzą gromady galaktyk. Przestrzeń między nimi wypełnia niesłychanie rzadka materia międzygalaktyczna (pojedyncze atomy na kilometr sześcienny, w powietrzu mamy około 5*1019 atomów na cm3!). Ziemia jest jedną z wielu planet, nie zajmuje wyróżnionego miejsca w Układzie Słonecznym; Słońce jest jedną z miliardów gwiazd na uboczu Galaktyki; Galaktyka nie znajduje się w centrum żadnej gromady galaktyk. Miejsce Ziemianina we Wszechświecie jest więc najzupełniej średnie. Żródła: teksty nadesłane Serwis matura jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem. Ziemia we wszechświecie sprawdziany Ziemia we wszechświecie prace klasowe Ziemia we wszechświecie odpowiedzi Zapraszamy do kontaktu. 97% gwarancji poprawności odpowiedzi! Zdaj na 5 z nami! sprawdziany2015@gmail.com GG: 51798956 Oblicza geografii rozszerzenie zakres rozszerzony sprawdziany Oblicza geografii rozszerzenie zakres rozszerzony testy BUDOWA ŚWIATA I POWSTANIE ŚWIATA Starożytne teorie budowy wszechświata zakładały, że Ziemia znajduje się w jego centrum, a Słońce, Księżyc, inne planety i gwiazdy krążą wokół Ziemi po kołowych orbitach – teoria ta nazywa się teorią geocentryczną. W XVI w. polski uczony Mikołaj Koperniksformułował i udowodnił teorię heliocentryczną, według której Słońce znajduje się w centrum wszechświata, a Ziemia i inne planety krążą wokół niego. Wielki wybuch Edwin Hubble to amerykański astronom, który udowodnił, że we wszechświecie istnieje wiele galaktyk skupiających wszystkie ciała niebieskie, że są w nieustannym ruchu oraz że nieustannie się od siebie oddalają. To na podstawie jego założeń powstała teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang Theory), który miał miejsce 13,7 miliarda lat temu – od tego momentu wszechświat zaczął ewoluować, poszerzać się. W trakcie tego procesu temperatura i gęstość materii tworzącej wszechświat zaczęły się zmniejszać, czego efektem było powstanie wielu galaktyk. Wszechświat jest zbudowany z dwóch rodzajów materii: – materii, która emituje światło (jest widoczna bezpośrednio, a galaktyki są jej skupiskami), – tzw. ciemnej materii, która światła nie emituje (jest jej więcej we wszechświecie i możemy ją obserwować dzięki ruchom gwiazd w galaktykach). Kilkaset milionów lat temu po Wielkim Wybuchu powstały pierwsze galaktyki, które zbudowane były z wodoru i helu. Wyróżniamy trzy typy galaktyk: – galaktyki eliptyczne – składają się ze starych gwiazd o barwie żółtej i czerwonej, ich masa jest mała; w przestrzeni tworzą elipsoidę, a im bliżej centrum, tym większe jest zagęszczenie gwiazd, – galaktyki spiralne – wychodzące z nich dwa spiralnie ułożone ramiona tworzą spłaszczony dysk galaktyczny; skupiają młode gwiazdy (ich światło nadaje galaktykom niebieską poświatę), – galaktyki nieregularne – nie mają żadnego symetrycznego kształtu i są niewielkich rozmiarów; stanowią około 10% galaktyk. Prawo Hubble’a – prędkość oddalania się galaktyk od siebie jest wprost proporcjonalna do odległości między nimi (im większa odległość między galaktykami, tym szybciej się od siebie oddalają). Definicje:● Jednostka astronomiczna AU (Astronomical Unit) – to średnia odległość Ziemi od Słońca i wynosi 149 597 870 km.; jednostka ta używana jest w odniesieniu do Układu Słonecznego. ● Rok świetlny – odległość przebyta przez światło w próżni w ciągu jednego roku. Jest to jednostka większa od AU (jeden rok świetlny równa się 63 239 AU). ● Parsek (pc) – największa z omawianych jednostek miary. Jeden parsek jest odległością równą 3,26 lat świetlnych i 206 265 AU. Gwiazdy są to okrągłe ciała niebieskie zbudowane z wodoru i helu. Wysoka temperatura, która utrzymuje się na ich powierzchni oraz emitowane przez nie światło są efektem zachodzących w nich reakcji termojądrowych. Krążą one wokół centrum galaktyki. Układ Słoneczny zaczął powstawać 4,6 miliarda lat temu z obłoku materii międzygwiazdowej, który składał się z helu, wodoru i niewielkiej ilości atomów pierwiastków cięższych. W jego skład wchodzi Słońce, które jest gwiazdą i stanowi 99,87% masy Układu Słonecznego. Natomiast resztę zajmują ciała niebieskie, które są związane grawitacyjnie ze Słońcem, a także materia pyłowo-gazowa, która wypełnia przestrzeń międzyplanetarną. Planeta jest to ciało niebieskie, które: – krąży wokół Słońca, – jest na tyle ciężkie, że dzięki sile grawitacji osiąga kulisty bądź prawie kulisty kształt, – oczyściło sąsiedztwo swojej orbity z innych obiektów, nie świeci swoim własnym światłem, lecz odbija światło słoneczne. Planety Układu Słonecznego dzielimy na planety, planety karłowate oraz inne mniejsze ciała Układu Słonecznego, np. planetoidy. Ze względu na budowę planety dzielimy na: 1. planety grupy ziemskiej, które w budowie przypominają Ziemię – w skład tej grupy wchodzą Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. Są one planetami skalistymi, a ich skorupy i płaszcze składają się z minerałów, które mają wysoką temperaturę topnienia, np. z krzemianów. Nikiel i żelazo są metalami, z których są zbudowane jądra tych planet. Wenus, Ziemia i Mars mają atmosferę. 2. Planety olbrzymy są to planety znacznie większe od planet z grupy ziemskiej: Jowisz i Saturn, które składają się z wodoru i helu oraz Neptun i Uran, które składają się z zamarzniętej wody, zamarzniętego amoniaku i metanu. Planety te mają pierścienie (pierścienie Saturna jako jedyne można dostrzec z Ziemi). Księżyc to naturalny satelita, który krąży wokół Ziemi. Jest on dużo mniejszy od naszej planety, jego promień wynosi 1740 km. Pełne okrążenie Księżyca wokół Ziemi trwa 27 dni, 7 godzin i 43 minuty. Także inne planety mają swoje księżyce, najwięcej ich mają Jowisz i Saturn. Planetoida to ciało niebieskie, którego średnica nie przekracza 1000 km. Planetoidy okrążają Słońce po prawie kołowych orbitach, a obszary ich okrążeń to: – pas główny planetoidy – przebiega między orbitami Marsa i Jowisza, – pas zewnętrzny planetoid – znajduje się poza orbitą Neptuna i inaczej zwany jest pasem Kuipera. Kometa zbudowana jest z lodu wodnego i zamarzniętych gazów: tlenku węgla, amoniaku i metanu, a także z okruchów skalnych. Jądro, które jest główną częścią komety, osiąga nawet kilkanaście kilometrów wielkości. Kiedy kometa zbliża się do Słońca, woda i gazy, z których jest zbudowana, zaczynają parować i tworzą otoczkę, z której powstaje charakterystyczny dla komet warkocz. RUCH OBIEGOWY ZIEMI Ziemia, tak jak i inne ciała niebieskie, pozostaje w bezustannym ruchu. Wraz z Układem Słonecznym obiega ona Drogę Mleczną z prędkością 220 kilometrów na sekundę. My możemy zobaczyć jedynie dwa ruchy Ziemi: obrotowy i obiegowy. Jest jeszcze trzeci ruch precesyjny, czyli lekkie wahania osi ziemskiej, ale możliwe do zaobserwowania jedynie przez naukowców przy użyciu precyzyjnego sprzętu. Czas, jakiego Ziemia potrzebuje, aby okrążyć Słońce, to 365 dni, 5 godzin, 48 minut i 46 sekund, czyli jeden rok. Ziemia okrąża Słońce po orbicie w kształcie elipsy, a jej ruch jest ruchem przeciwnym do wskazówek zegara. Słońce przez cały czas okrążania Ziemi nie znajduje się dokładnie pośrodku elipsy, w związku z czym odległość Ziemi od Słońca zmienia się: ● peryhelium – jest to punkt, w którym odległość Ziemi od Słońca jest najmniejsza i wynosi 147 milionów kilometrów. ● aphelium – jest to punkt, w którym odległość Ziemi od Słońca jest największa i wynosi 152 miliony kilometrów. Ekliptyka – to płaszczyzna, po której porusza się Ziemia. Kąt, pod jakim oś ziemska jest ustawiona wobec ekliptyki, wynosi 66 stopni 34 minuty, dlatego płaszczyzna równika nie pokrywa się z płaszczyzną orbity ziemskiej, ale tworzy z nią kąt 23 stopni 26 minut. Oświetlenie Ziemi Kiedy zmienia się kąt nachylenia osi ziemskiej wobec ekliptyki na Ziemi, zmienia się oświetlenie (w ciągu roku może zmieniać się kilka razy). Konsekwencją zmiany oświetlenia jest natężenie ogrzewania powierzchni Ziemi – to właśnie nazywamy porami roku. W okolicach równika jest jedna pora roku, na biegunie dwie. W strefach umiarkowanych jest sześć pór roku: przedwiośnie, wiosna, lato, jesień, przedzimie i zima. Ale powszechnie przyjęły się cztery pory roku. Wyróżniamy cztery początki kalendarzowych zmian pór roku: – równonoc wiosenna – 21 marca, Słońce góruje w zenicie na równiku. Na półkuli północnej rozpoczyna się wiosna, zaś na południowej jesień; na biegunie północnym zaczyna się dzień polarny, a na południowym – noc polarna. – przesilenie letnie – 22 czerwca, promienie słoneczne padają prostopadle do zwrotnika Raka. Na półkuli północnej dzień trwa najdłużej, a noc najkrócej w roku i zaczyna się lato, natomiast na półkuli południowej rozpoczyna się zima; – równonoc jesienna – 23 września, Słońce znowu jest w zenicie na równiku (tego dnia na całej kuli ziemskiej noc i dzień trwają po 12 godzin). Na półkuli północnej rozpoczyna się jesień, zaś na południowej wiosna. – przesilenie zimowe – 22 grudnia, Słońce jest w zenicie na zwrotniku Koziorożca, na półkuli północnej zaczyna się zima, zaś na południowej lato. Ponieważ oświetlenie na naszej planecie zmienia się w ciągu roku, możemy wyróżnić aż pięć stref oświetleniowych: – strefa międzyzwrotnikowa, – dwie strefy umiarkowane, – dwie strefy podbiegunowe. Skutki ruchu obiegowego Ziemi: 1. Zmiana kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi w ciągu roku – zmienia się ilość energii, jaka dociera do Ziemi. 2. Cztery astronomiczne pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę – każda z tych pór roku ma określoną długość trwania, która uwarunkowana jest eliptycznością orbity Ziemi. Wiosna i lato trwają ok. 5 dni dłużej niż jesień i zima. 3. Zmienia się miejsce wschodu i zachodu Słońca na widnokręgu – w Polsce słońce wschodzi i zachodzi bliżej północy, zimą zaś bliżej południa. Natomiast wschód Słońca następuje dokładnie o wschodzie, a zachód dokładnie o zachodzie w czasie równonocy wiosennej i jesiennej. 4. Zmiana drogi widomej wędrówki Słońca na widnokręgu – zimą i jesienią droga widomej wędrówki Słońca na widnokręgu jest znacznie krótsza niż wiosną i latem. 5. Zmienna długość trwania dnia i nocy – na równiku Słońce wschodzi i zachodzi przez cały rok o tej samej porze, dokładnie po 12 godzinach. Jednak im dalej od równika, tym letnie dni i zimowe noce są dłuższe. Możemy obserwować na niebie także dwa piękne zjawiska, zaćmienie Słońca oraz zaćmienie Księżyca. Zaćmienie Słońca występuje rzadko. Dochodzi do niego wtedy, gdy pomiędzy Ziemią a Słońcem znajdzie się Księżyc (jest to zjawisko powodowane cieniem, który na naszą planetę rzuca Księżyc). Zaćmienie Księżyca ma miejsce wtedy, gdy Ziemia przysłoni promienie słoneczne oświetlające Księżyc. RUCH OBROTOWY ZIEMI Doba gwiazdowa – to całkowita prędkość pełnego obrotu Ziemi wokół własnej osi. Wynosi ona 23 godziny, 56 minut i 4 sekundy. Jednak przyjęło się, że średnia prędkość obrotu Ziemi to doba słoneczna, która trwa 24 godziny. Prędkość kątowa – ponieważ Ziemia oraz wszystkie punkty znajdujące się na jej powierzchni w ciągu doby obracają się o 360 stopni, prędkość liczy się, dzieląc 360 stopni przez 24 godziny. Zatem Ziemia w ciągu godziny obraca się o 15 stopni. Prędkość liniowa – jest to prędkość, z jaką porusza się Ziemia i wszystkie punkty na niej razem z nią. Zależy ona od szerokości geograficznej i jest zmienna (1669 km na godzinę to największa wartość, jaką może osiągnąć; jest to możliwe dzięki temu, że na równiku obwód Ziemi jest największy i wynosi 40 075 km). Skutki ruchu obrotowego Ziemi: 1. Pozorny ruch Słońca i innych ciał niebieskich po sklepieniu niebieskim – możemy zaobserwować, jak ciała niebieskie zmieniają swoje położenie na niebie. W momencie wschodu pojawiają się na horyzoncie i unoszą się aż do momentu, w którym górują, a potem w momencie zachodu znikają za horyzontem. 2. Występowanie dnia i nocy – Ziemia cały czas obraca się, co sprawia, że promienie słoneczne w ciągu doby oświetlają różne jej powierzchnie. Tam gdzie świeci Słońce, jest dzień, a tam, gdzie nie – jest noc. 3. Spłaszczenie Ziemi przy biegunach – powstało już kilka miliardów lat temu, kiedy formowała się Ziemia. Spłaszczenie jest efektem działania siły odśrodkowej. 4. Siła Coriolisa – to siła, która oddziałuje na ciała pozostające w ruchu. (Siła Coriolisa to siła pozorna, która oddziałuje na ciała będące w ruchu, w dodatku poruszające się względem Ziemi. Ciała będące pod jej wpływem i poruszające się po półkuli północnej odchylają się w prawą stronę, natomiast te, które poruszają się po półkuli południowej, odchylają się w lewo). Czas słoneczny, inaczej czas miejscowy – jest to czas ustalany na podstawie pozornego ruchu Słońca. Ustala się go dla danej miejscowości na podstawie wysokości Słońca nad widnokręgiem. Godzinę czyli południe słoneczne określa się poprzez moment górowania Słońca nad określonym południkiem miejscowym. Jednakowy czas słoneczny występuje tylko dla miejscowości położonych na tym samym południku. Czas uniwersalny koordynowany UTC (Universal Time Clock) – jest to taka sama rachuba czasu w ciągu doby na całej kuli ziemskiej, której podstawą jest czas słoneczny na południku 0 stopni przechodzącym przez Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich w Londynie (w praktyce oznacza to, że godzinę w południe w Greenwich przyjmuje się za podstawę obliczania czasu na całej kuli ziemskiej). Strefy czasowe – na kuli ziemskiej są 24 strefy czasowe, w każdej z nich obowiązuje inny czas, który ustala się na podstawie czasu UTC. W strefach czasowych leżących na wschód od Greenwich dodaje się kolejne godziny, a w strefach leżących na zachód odejmuje się kolejne godziny. Jest to efektem tego, że Słońce w swoim ruchu pozornym porusza się ze wschodu na zachód. Oznacza to, że wcześniej góruje nad miejscowościami położonymi na wschodzie, a później nad położonymi na zachodzie. Polska leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego i do czasu UTC dodajemy urzędowy – to innymi słowy czas letni i czas zimowy. Czasy te różni jedna godzina. Kiedy przechodzimy na czas letni, zegarki przestawiamy godzinę do przodu, a kiedy na zimowy – godzinę do tyłu. Czas ten wprowadzany jest dla niektórych regionów i państw, aby mogły znajdować się w tej samej strefie czasowej. Tak jest w strefie środkowoeuropejskiej, w której znajduje się granica zmiany daty – tę granicę wyznacza południk 180 stopni; różnica czasu po obu jego stronach wynosi 24 godziny (kiedy przekroczymy tę granicę samolotem lub statkiem z półkuli wschodniej na zachodnią, tracimy jeden dzień, np. z niedzieli robi się poniedziałek, a kiedy z półkuli zachodniej podróżujemy na półkulę wschodnią, zyskujemy jeden dzień, np. z poniedziałku robi się niedziela, a po niedzieli znowu poniedziałek. Powyższy materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych.

Odpowiedzi do zadań zamieszczonych w publikacji Maturalne karty pracy 1 I. Obraz Ziemi. Zadanie 2. Ocena: korzystna lokalizacja. Uzasadnienie: Ośrodek narciarski ma ekspozycję północną, gdzie panują korzystniejsze warunki do uprawiania sportów zimowych.

Podstawa programowa przedmiotu geografia4-letnie liceum ogólnokształcące oraz 5-letnie technikum⇑Zakres podstawowyTreści nauczania - wymagania szczegółowe⇑I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennychobserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich przedstawia możliwości wykorzystywania różnych źródeł informacji geograficznej i ocenia ich przydatność;2) wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej i podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów map;3) czyta i interpretuje treści różnych map;4) podaje przykłady informacji pozyskiwanych na podstawie obserwacji i pomiarów prowadzonych w terenie;5) interpretuje dane liczbowe przedstawione w postaci tabel i wykresów;6) wykazuje przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do pozyskiwania informacji o środowisku geograficznym oraz interpretuje ich treść;7) określa współrzędne geograficzne za pomocą odbiornika GPS;8) podaje przykłady wykorzystania narzędzi GIS do analiz zróżnicowania przestrzennego środowiska geograficznego.⇑II. Ziemia we WszechświecieZiemia jako planeta, następstwa ruchów Ziemi, ciała niebieskie, Układ Słoneczny, budowa charakteryzuje Ziemię jako planetę Układu Słonecznego;2) podaje cechy ruchów Ziemi i charakteryzuje ich następstwa, z uwzględnieniem siły Coriolisa;3) przedstawia i porównuje ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny;4) charakteryzuje budowę Wszechświata oraz stan jego poznania;5) kształtuje wyobrażenie o ogromie i złożoności Wszechświata obserwując ciała niebieskie na zdjęciach i mapach kosmosu, prowadzi obserwacje gwiazdozbiorów nieba północnego, dostrzega piękno i harmonię Wszechświata oraz Ziemi widzianej z kosmosu.⇑III. Atmosferaczynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy przedstawia czynniki klimatotwórcze decydujące o zróżnicowaniu klimatu na Ziemi;2) wyjaśnia rozkład temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego na Ziemi;3) wyjaśnia mechanizm cyrkulacji atmosferycznej i rozkład opadów atmosferycznych na Ziemi;4) analizuje mapę synoptyczną i zdjęcia satelitarne w celu przedstawienia aktualnego stanu i prognozy pogody;5) opisuje przebieg roczny temperatur powietrza i opadów atmosferycznych we własnym regionie oraz podaje cechy klimatu lokalnego miejsca zamieszkania;6) porównuje strefy klimatyczne i typy klimatów na Ziemi;7) przedstawia piękno, potęgę oraz dynamikę zmian zachodzących w atmosferze, wyjaśnia przyczyny tych zmian, ukazuje ich zagrożenia i skutki w formie prezentacji fotograficzno-opisowej.⇑IV. Hydrosferazasoby wód na Ziemi, morza, prądy morskie, sieć rzeczna, wyjaśnia zróżnicowanie rodzajów i wielkości zasobów wód na Ziemi oraz we własnym regionie;2) przedstawia cechy fizykochemiczne wód morskich oraz dostrzega problem ich zanieczyszczenia;3) objaśnia mechanizm powstawania i układ powierzchniowych prądów morskich oraz ocenia ich wpływ na życie i gospodarkę człowieka;4) wyjaśnia zróżnicowanie sieci rzecznej na Ziemi;5) wyjaśnia proces powstawania lodowców i przedstawia ich występowanie na Ziemi;6) przedstawia wpływ zanikania pokrywy lodowej w obszarach okołobiegunowych na gospodarkę, życie mieszkańców i ich tożsamość kulturową.⇑V. Litosferazwiązek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, wyjaśnia związek budowy wnętrza Ziemi z ruchem płyt litosfery i jego wpływ na genezę procesów endogenicznych;2) wyjaśnia przebieg głównych procesów wewnętrznych prowadzących do urozmaicenia powierzchni Ziemi (ruchy epejrogeniczne, ruchy górotwórcze, wulkanizm, plutonizm, trzęsienia ziemi);3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia;4) rozpoznaje wybrane rodzaje skał oraz przedstawia ich gospodarcze zastosowanie.⇑VI. Pedosfera i biosferaprocesy glebotwórcze, typy gleb, strefowość i piętrowość gleb oraz przedstawia czynniki i przebieg głównych procesów glebotwórczych, w tym zachodzących na obszarze, na którym zlokalizowana jest szkoła;2) wyróżnia cechy głównych typów gleb strefowych i niestrefowych, wyjaśnia ich rozmieszczenie na Ziemi;3) identyfikuje czynniki wpływające na piętrowe zróżnicowanie roślinności na Ziemi;4) wyjaśnia zależności między klimatem, występowaniem typów gleb i formacji roślinnych w układzie strefowym.⇑VII. Podział polityczny i zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego światamapa podziału politycznego, system kolonialny i jego rozpad, procesy integracyjne i dezintegracyjne na świecie, konflikty zbrojne i terroryzm, podstawowe wskaźniki posługuje się mapą podziału politycznego świata do analizy procesów społeczno-ekonomicznych;2) wskazuje na mapie obszary kolonialne krajów europejskich w połowie XX w. i podaje przyczyny rozpadu systemu kolonialnego;3) dyskutuje na temat wpływu kolonializmu i jego rozpadu na współczesny podział polityczny świata, zróżnicowanie struktur ludnościowych, migracje ludności, występowanie konfliktów zbrojnych i dysproporcje w rozwoju państw;4) przedstawia przyczyny oraz pozytywne i negatywne skutki integracji politycznej i gospodarczej na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem Unii Europejskiej oraz procesów dezintegracyjnych na wybranych przykładach;5) wskazuje na mapie miejsca ważniejszych konfliktów zbrojnych i podaje przykłady aktów terrorystycznych w wybranych regionach świata w XXI w.;6) dyskutuje na temat wpływu mediów na społeczny odbiór przyczyn i skutków konfliktów na świecie na wybranych przykładach;7) analizuje zróżnicowanie przestrzenne państw świata według wskaźników rozwoju - PKB na jednego mieszkańca, Wskaźnika Rozwoju Społecznego (HDI), Wskaźnika Ubóstwa Społecznego (HPI);8) porównuje strukturę PKB państw znajdujących się na różnym poziomie rozwoju gospodarczego oraz ocenia strukturę PKB Polski na tle innych krajów.⇑VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadniczerozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wskazuje obszary koncentracji ludności i małej gęstości zaludnienia oraz określa czynniki i prawidłowości w zakresie rozmieszczenia ludności świata;2) analizuje i wyjaśnia zmiany liczby ludności świata oraz przestrzenne zróżnicowanie wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego;3) opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych krajów świata oraz ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach;4) rozumie społeczno-kulturowe uwarunkowania zróżnicowania modelu rodziny i poziomu dzietności w różnych regionach świata;5) omawia przyczyny i konsekwencje procesu starzenia się ludności oraz jego zróżnicowania na świecie;6) charakteryzuje główne kierunki i przyczyny migracji ludności na świecie;7) dyskutuje na temat skutków wielkich ruchów migracyjnych dla społeczeństw i gospodarki wybranych państw świata, ze szczególnym uwzględnieniem krajów Europy, w tym Polski;8) odróżnia uchodźstwo od migracji ekonomicznej oraz opisuje problemy uchodźców, w tym dzieci, na wybranych przykładach z Europy i innych regionów świata;9) charakteryzuje strukturę narodowościową ludności świata i Polski oraz zróżnicowanie etniczne w wybranych regionach świata;10) charakteryzuje zróżnicowanie religijne ludności świata i Polski oraz wpływ religii na życie społeczne i gospodarkę;11) wyróżnia główne kręgi kulturowe, przedstawia wartości wyznawane przez ich społeczności oraz wkład w dziedzictwo kulturowe ludzkości;12) charakteryzuje zróżnicowanie poziomu rozwoju sieci osadniczej na świecie, wiążąc go ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym oraz etapem rozwoju gospodarczego;13) określa główne przyczyny i skutki urbanizacji oraz analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie i w Polsce;14) identyfikuje główne czynniki rozwoju obszarów wiejskich na świecie oraz wyjaśnia przyczyny depopulacji niektórych wsi w Polsce;15) korzysta z map cyfrowych dostępnych w internecie w analizie sieci osadniczej wybranych regionów świata.⇑IX. Uwarunkowania rozwoju gospodarki światowejrola poszczególnych sektorów gospodarki w rozwoju cywilizacyjnym, procesy globalizacji, współpraca międzynarodowa, gospodarka oparta na wiedzy, społeczeństwo wyjaśnia przyczyny i formułuje twierdzenia o prawidłowościach w zakresie zmiany roli sektorów gospodarki (rolnictwa, przemysłu i usług) w rozwoju cywilizacyjnym dla wybranych krajów świata, w tym Polski;2) charakteryzuje przejawy procesów globalizacji w aspekcie gospodarczym, społecznym i politycznym, dyskutuje na temat skutków tego procesu dla Polski i podaje ich przykłady na podstawie własnych obserwacji;3) analizuje strukturę i kierunki międzynarodowej wymiany towarowej, ocenia miejsce i strukturę handlu zagranicznego Polski oraz uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad sprawiedliwego handlu;4) charakteryzuje główne cechy gospodarki opartej na wiedzy i czynniki wpływające na jej innowacyjność i rozwój w Polsce oraz innych krajach świata;5) wykazuje znaczenie kapitału ludzkiego w rozwoju gospodarczym;6) dyskutuje na temat przejawów i skutków kształtowania się społeczeństwa informacyjnego.⇑X. Rolnictwo, leśnictwo i rybactwoczynniki rozwoju rolnictwa, struktura użytków rolnych, obszary upraw i chów zwierząt, zrównoważona gospodarka leśna, rybactwo (morskie i śródlądowe, akwakultura).Zdający:1) wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozwój rolnictwa na świecie;2) porównuje strukturę użytków rolnych w Polsce z wybranymi krajami świata;3) wyjaśnia zasięg geograficzny głównych upraw i chowu zwierząt na świecie;4) wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne wskaźnika lesistości na świecie i w Polsce, przedstawia wielorakie wartości lasu oraz uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi zgodnie z zasadami zrównoważonej gospodarki leśnej i ochrony przyrody;5) wykazuje znaczenie przyrodnicze, społeczne i gospodarcze lasów;6) wyjaśnia rozmieszczenie głównych łowisk oraz dyskutuje na temat możliwości wykorzystania zasobów biologicznych morza i wód śródlądowych, rozwoju akwakultury w kontekście zachowania równowagi ekosystemów wodnych.⇑XI. Przemysłczynniki lokalizacji, przemysł tradycyjny i zaawansowanych technologii, deindustrializacja i reindustrializacja, struktura produkcji energii i bilans energetyczny, zmiany wykorzystania poszczególnych źródeł energii, dylematy rozwoju energetyki wyjaśnia zmieniającą się rolę czynników lokalizacji przemysłu oraz ich wpływ na rozmieszczenie i rozwój wybranych jego działów;2) porównuje cechy przemysłu tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii oraz analizuje gospodarcze i społeczne skutki rozwoju nowoczesnego przemysłu;3) analizuje przebieg i konsekwencje procesów deindustrializacji w wybranych państwach świata oraz uzasadnia rolę procesów reindustrializacji na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem Europy i Polski;4) charakteryzuje zmiany w strukturze zużycia energii, z uwzględnieniem podziału na źródła odnawialne i nieodnawialne oraz porównuje strukturę produkcji energii w Polsce ze strukturą w innych krajach w kontekście bezpieczeństwa energetycznego;5) ocenia stan i zmiany bilansu energetycznego świata i Polski, przedstawia skutki rosnącego zapotrzebowania na energię, jego wpływ na środowisko geograficzne oraz uzasadnia konieczność podejmowania działań na rzecz ograniczania tempa wzrostu zużycia energii;6) dyskutuje na temat pozytywnych i negatywnych skutków stosowania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii;7) analizuje wykorzystanie energetyki jądrowej na świecie, dyskutuje na temat problemów związanych z jej rozwojem oraz rozumie potrzebę społecznej debaty nad decyzją o wykorzystaniu jej w Polsce.⇑XII. Usługizróżnicowanie sektora usług, rola usług komunikacyjnych, edukacyjnych, finansowych i turystycznych oraz wymiany towarowej w rozwoju społeczno-gospodarczym, rodzaje transportu, atrakcyjność regionów turystycznych charakteryzuje zróżnicowanie sektora usługowego, analizuje jego strukturę w Polsce i innych wybranych państwach świata;2) przedstawia stopień zaspokojenia potrzeb na usługi podstawowe i wyspecjalizowane w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego;3) wyjaśnia znaczenie usług komunikacyjnych (transportu i łączności), edukacyjnych, finansowych i turystycznych oraz handlowej wymiany towarowej w rozwoju społeczno-gospodarczym świata;4) przedstawia zalety i wady różnych rodzajów transportu oraz charakteryzuje uwarunkowania ich rozwoju w wybranych państwach świata, w tym w Polsce;5) na podstawie zebranych informacji, danych statystycznych i map formułuje wnioski dotyczące atrakcyjności wybranych regionów turystycznych świata.⇑XIII. Człowiek a środowisko geograficzne - konflikty interesówwpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek - środowisko, procesy rewitalizacji i działania wykazuje na przykładzie wybranych miejscowości wpływ działalności człowieka na powstawanie smogu typu londyńskiego i fotochemicznego oraz na podstawie dostępnych źródeł podaje przyczyny i proponuje sposoby zapobiegania powstawaniu tego zjawiska;2) ocenia wpływ wielkich inwestycji hydrologicznych (np. Zapory Trzech Przełomów na Jangcy, Wysokiej Tamy na Nilu, zapory na rzece Omo zasilającej Jezioro Turkana) na środowisko geograficzne;3) analizuje na przykładach ze świata i Polski wpływ działalności rolniczej, w tym płodozmianu i monokultury rolnej, chemizacji i mechanizacji rolnictwa, melioracji i nadmiernego wypasu zwierząt na środowisko przyrodnicze;4) wyjaśnia wpływ górnictwa na środowisko przyrodnicze na przykładzie odkrywkowych i głębinowych kopalni w Polsce i na świecie oraz dostrzega konieczność rekultywacji terenów pogórniczych;5) analizuje wpływ dynamicznego rozwoju turystyki na środowisko geograficzne oraz podaje możliwości stosowania w turystyce zasad zrównoważonego rozwoju;6) ocenia wpływ transportu na warunki życia ludności i środowisko przyrodnicze;7) analizuje przykłady degradacji krajobrazu kulturowego miast i terenów wiejskich, wyjaśnia rolę planowania przestrzennego w jego kształtowaniu i ochronie oraz wskazuje możliwości działań własnych służących ochronie krajobrazów kulturowych Polski;8) identyfikuje konflikty interesów w relacjach człowiek - środowisko i rozumie potrzebę ich rozwiązywania zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz podaje własne propozycje sposobów rozwiązania takich konfliktów;9) podaje przykłady procesów rewitalizacji obszarów zdegradowanych i proekologicznych rozwiązań w działalności rolniczej, przemysłowej i usługowej, podejmowanych na wybranych obszarach, w tym cennych przyrodniczo;10) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi.⇑XIV. Regionalne zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polskipodział na regiony fizycznogeograficzne, budowa geologiczna i zasoby surowcowe, ukształtowanie powierzchni, sieć wodna, warunki klimatyczne, formy ochrony przyrody, stan środowiska wskazuje na mapie główne regiony fizycznogeograficzne Polski;2) wyróżnia na podstawie mapy główne jednostki geologiczne występujące na obszarze Polski i własnego regionu;3) charakteryzuje na podstawie map rozmieszczenie głównych zasobów surowców mineralnych Polski oraz określa ich znaczenie gospodarcze;4) identyfikuje związki pomiędzy budową geologiczną Polski i własnego regionu a głównymi cechami ukształtowania powierzchni;5) charakteryzuje klimat Polski oraz wybranego regionu kraju, posługując się mapami elementów klimatu i danymi klimatycznymi;6) wyjaśnia zróżnicowanie klimatu oraz ocenia gospodarcze konsekwencje długości trwania okresu wegetacyjnego w różnych regionach Polski;7) identyfikuje cechy sieci rzecznej Polski oraz na podstawie źródeł informacji weryfikuje hipotezy dotyczące perspektyw rozwoju żeglugi rzecznej w Polsce;8) wykazuje znaczenie przyrodnicze, społeczne i gospodarcze, w tym turystyczne jezior oraz sztucznych zbiorników na obszarze Polski;9) wyjaśnia przyczyny i skutki niedoboru wody w wybranych regionach Polski;10) dokonuje analizy stanu środowiska w Polsce i własnym regionie oraz przedstawia wnioski z niej wynikające, korzystając z danych statystycznych i aplikacji GIS;11) uzasadnia konieczność działań na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce, określa możliwości własnego zaangażowania w tym zakresie oraz przedstawia różne formy ochrony przyrody w Polsce i własnym regionie.⇑XV. Społeczeństwo i gospodarka Polskirozmieszczenie ludności i struktura demograficzna, saldo migracji, struktura zatrudnienia i bezrobocie, urbanizacja i sieć osadnicza, warunki rozwoju rolnictwa, restrukturyzacja przemysłu, sieć transportowa, atrakcyjność formułuje twierdzenia o prawidłowościach w zakresie rozmieszczenia ludności i wyjaśnia przyczyny jego zróżnicowania;2) analizuje strukturę demograficzną ludności Polski na podstawie danych liczbowych oraz piramidy wieku i płci;3) analizuje, na podstawie źródeł informacji geograficznej, zmiany liczby ludności, przyrostu naturalnego i rzeczywistego ludności Polski oraz prognozuje skutki współczesnych przemian demograficznych w Polsce dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju;4) analizuje przestrzenne zróżnicowanie salda migracji w Polsce, podaje przyczyny migracji wewnętrznych i zewnętrznych, główne kierunki emigracji Polaków oraz przedstawia sytuację migracyjną w swoim regionie;5) wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia, podaje przyczyny bezrobocia i analizuje przestrzenne zróżnicowanie rynku pracy w Polsce;6) wyjaśnia zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego w Polsce, wiążąc je z przemianami społecznymi i gospodarczymi;7) wskazuje obszary o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju rolnictwa oraz analizuje wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na możliwości przemian strukturalnych w rolnictwie Polski;8) przedstawia cechy systemu rolnictwa ekologicznego w Polsce oraz wyjaśnia cele certyfikacji i nadzoru żywności produkowanej w ramach tego systemu;9) rozpoznaje oznakowanie żywności ekologicznej oraz rozumie potrzebę zapoznania się z opisem pochodzenia i składem nabywanych produktów spożywczych;10) podaje przyczyny przemian strukturalnych w przemyśle Polski po 1989 r. i ocenia ich skutki;11) na podstawie źródeł weryfikuje hipotezy dotyczące perspektyw rozwoju przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce;12) analizuje przyczyny zmian i zróżnicowanie sieci transportu w Polsce, wskazuje główne węzły oraz terminale transportowe i przedstawia ich znaczenie dla gospodarki kraju;13) prezentuje wartości obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe Polski na przykładzie wybranego regionu lub szlaku turystycznego;14) projektuje wraz z innymi uczniami trasę wycieczki uwzględniającą wybrane grupy atrakcji turystycznych w miejscowości lub regionie oraz realizuje ją w terenie, wykorzystując mapę i odbiornik GPS.⇑XVI. Morze Bałtyckie i gospodarka morska Polskiśrodowisko przyrodnicze, wykorzystanie przedstawia główne cechy i stan środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego oraz dostrzega potrzebę jego ochrony;2) charakteryzuje gospodarkę morską Polski oraz dyskutuje na temat możliwości jej rozwoju na podstawie zebranych materiałów źródłowych.⇑Zakres rozszerzonyTreści nauczania - wymagania szczegółowe obejmują wymagania określone dla zakresu podstawowego oraz poniższe wymagania.⇑I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjnewywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno- komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przedstawia podstawowe ilościowe i jakościowe metody badań geograficznych oraz możliwości ich wykorzystania na wybranych przykładach;2) rozumie zasady tworzenia kwestionariusza ankiety oraz przeprowadzania wywiadu i opracowania wyników;3) stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego i ich analizy z użyciem narzędzi GIS;4) wykorzystuje odbiornik GPS do dokumentacji prowadzonych obserwacji;5) wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne i geoinformacyjne do pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych;6) posługuje się mapą topograficzną w terenie;7) rozumie istotę identyfikowania zależności przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych i czasowych między elementami przestrzeni geograficznej, argumentowania, wnioskowania i formułowania twierdzeń o prawidłowościach.⇑II. Obserwacje astronomiczne i współczesne badania Wszechświatawysokość górowania Słońca, wyznaczanie współrzędnych geograficznych, fazy Księżyca, zaćmienia Słońca i Księżyca, osiągnięcia badawcze w eksploracji oblicza wysokość górowania Słońca na dowolnej szerokości geograficznej w dniach równonocy i przesileń w celu wykazania zależności między nachyleniem osi Ziemi w ruchu obiegowym a dopływem energii słonecznej do jej powierzchni;2) wyznacza współrzędne geograficzne dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń oraz obliczeń różnicy czasu słonecznego;3) wyjaśnia występowanie faz Księżyca, zaćmień Słońca i Księżyca oraz oddziaływanie Księżyca i Słońca na powstawanie pływów;4) prezentuje teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika, znaczenie współczesnych metod badań kosmicznych oraz osiągnięcia naukowców, w tym Polaków, w poznawaniu Wszechświata;5) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za przyszłość planety Ziemi.⇑III. Dynamika procesów atmosferycznychpionowa budowa atmosfery, zjawiska i procesy w atmosferze, przestrzenne zróżnicowanie elementów klimatu, strefy klimatyczne i typy wykazuje związek między budową atmosfery a zjawiskami i procesami meteorologicznymi;2) przedstawia charakterystyczne zmiany pogody w czasie przemieszczania się frontów atmosferycznych, potrafi je interpretować oraz identyfikować zjawiska z nimi związane;3) wyjaśnia na przykładach genezę wiatrów stałych, okresowych oraz lokalnych i określa ich znaczenie dla przebiegu pogody;4) przedstawia uwarunkowania cech klimatów strefowych i astrefowych;5) na podstawie własnych obserwacji i innych źródeł informacji identyfikuje czynniki warunkujące mikroklimat miejsca, w którym zlokalizowana jest jego szkoła;6) rozpoznaje strefę klimatyczną i typ klimatu na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza i sum opadów atmosferycznych;7) dostrzega prawidłowości w rozmieszczeniu zjawisk i procesów atmosferycznych.⇑IV. Dynamika procesów hydrologicznychruchy wody morskiej, wody podziemne i źródła, ustroje rzeczne, typy wyjaśnia mechanizm falowania wód morskich i upwellingu oraz wpływ mechanizmu ENSO na środowisko geograficzne;2) wyróżnia rodzaje wód podziemnych, w tym występujących w okolicy szkoły oraz wyjaśnia powstawanie źródeł;3) przedstawia uwarunkowania występowania wód podziemnych oraz ich znaczenie gospodarcze;4) rozpoznaje i opisuje cechy ustrojów rzecznych na świecie, w tym ustroju rzeki płynącej najbliżej jego szkoły;5) wyjaśnia powstawanie różnych typów jezior na Ziemi.⇑V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznychnajważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka rozumie zasady ustalania wieku względnego i bezwzględnego skał oraz wydarzeń geologicznych;2) charakteryzuje najważniejsze wydarzenia geologiczne i przyrodnicze w dziejach Ziemi (fałdowania, transgresje i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego i jego wymieranie) oraz odtwarza je na podstawie analizy profilu geologicznego;3) wyróżnia główne minerały skałotwórcze, klasyfikuje skały, przedstawia genezę skał magmowych, osadowych i przeobrażonych;4) podczas lekcji w terenie rozpoznaje rodzaje skał występujących na powierzchni oraz wykorzystywanych w budownictwie w najbliższej okolicy;5) charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego, krasowienia oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów;6) wykazuje wpływ czynników przyrodniczych i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe i podaje sposoby zapobiegania im oraz minimalizowania ich następstw;7) przedstawia przykłady ograniczeń w zakresie zagospodarowania terenu wynikające z budowy geologicznej podłoża, rzeźby i grawitacyjnych ruchów masowych;8) dostrzega prawidłowości w rozmieszczeniu zjawisk i procesów geologicznych na Ziemi, wykorzystując technologie geoinformacyjne;9) wyjaśnia wpływ procesów geologicznych na powstanie głównych struktur tektonicznych i ukształtowanie powierzchni Ziemi na wybranych przykładach;10) analizuje podczas zajęć w terenie odkrywkę geologiczną i wnioskuje na jej podstawie o przeszłości geologicznej obszaru;11) dokonuje obserwacji i sporządza dokumentację procesów geologicznych i geomorfologicznych zachodzących w okolicy miejsca zamieszkania oraz przedstawia ich wyniki w wybranej formie.⇑VI. Glebyprofil glebowy, przydatność rozpoznaje typ gleby i wnioskuje o przebiegu procesu glebotwórczego na podstawie obserwacji profilu glebowego podczas zajęć w terenie;2) ocenia przydatność rolniczą wybranych typów gleb na świecie.⇑VII. Współpraca i konfliktysieć powiązań W arkuszu egzaminacyjnym znajdą się zarówno zadania zamknięte, jak i otwarte. Zadania zamknięte to takie, w których zdający wybiera odpowiedź spośród podanych. Wśród zadań zamkniętych będą m.in.: zadania wielokrotnego wyboru, zadania typu prawda-fałsz, zadania na dobieranie (w tym tworzenie modelu przyczynowo-skutkowego).
co tu znajdziesz? Jest to specjalne miejsce na stronie geo-edukacji przeznaczone dla tutaj dodatkowe materiały pomagające w lepszym przygotowaniu do matury, między innymi:– podcasty– quizy wiedzy geograficznejPolecam także sprawdzić zestaw plansz z serii “zrozumieć pytania na maturze z geografii”, który znajduje się na dole strony. Dodatkowe podcasty Możesz zyskać dostęp do dodatkowych podcastów (obecnie ponad 14 godzin materiałów) w ramach podziękowania, za wspieranie rozwoju serwisu kwotą 25zł/miesiąc. Szczegóły w linku poniżej: Nie chcesz płacić co miesiąc za dostęp do wszystkich podcastów zostając patronem? A może interesują Cię konkretne działy? Możesz zyskać dostęp do wszystkich podcastów na stałe kupując aplikację w sklepie google play 1. Ziemia we Wszechświecie, Atmosfera, Hydrosfera 2. Litosfera (Procesy wewnętrzne i procesy zewnętrzne), Biosfera, Pedosfera 3. Zmiany na mapie politycznej, Ludność i osadnictwo, Sektory gospodarki, Globalizacja quizy wiedzy geograficznej - sklep google play Sprawdź swoją znajomość terminów geograficznych (geografia fizyczna) plansze - zrozumieć pytania na maturze Udostępnij: social kontakt info(at)
Mój świt kl.6 krzyżówka ' ziemia we wszechświecie ' 2011-09-08 16:31:29; Test z geografi klasa 1 gimnazjum Puls Ziemi test ; '' ziemia we wszechświecie '' 2011-01-16 11:34:16; Pisaliście już sprawdzian z przyrody z dzialu Ziemia we wszechświecie-Przyrodo witaj.Jeśli tak to o czym on był.? 2010-04-26 16:18:43

Szkoła ponadgimnazjalna geografia zakres rozszerzony klasa 3 LO, 4 Technikum Zebrała: Anna Kodyniak Źródła CKE oraz —————————————————————————————————————————————– Temat: Zadania powtórkowe dla maturzystów z GEOGRAFII Drogi Maturzysto, Maturzystko, już niewiele czasu zostało do egzaminu dojrzałości. Dlatego też, warto sprawdzić swoje możliwości 🙂 W poniższym pliku znajdziecie zadania maturalne zebrane z różnych arkuszy od 2015 roku. Numeracja zadań pokrywa się z numeracją w arkuszu. Na czerwono podano arkusz z którego pochodzi zadanie. Ułatwi to Wam sprawdzenie poprawnej odpowiedzi. Wszystkie arkusze znajdziecie na stronie w folderze GEOGRAFIA, zaś do zbioru zadań CKE 2015 na stronie CKE (Matura w nowej formule – materiały dodatkowe – materiały dla uczniów i nauczycieli – zbiory zadań). [pdf-embedder url=” title=”02. Zadania we Wszechświecie”] 02. Zadania we Wszechświecie Powodzenia 🙂 Read more articles

Oblicz wartość siły, jaką Ziemia przyciąga jabłko o masie 200 g. Potrzebne dane odczytaj z tablic fizycznych. Analiza zadania: Masę i promień Ziemi musimy odczytać z tablic fizycznych lub znaleźć w internecie. Masa jabłka jest podana w zadaniu, należy jednak wyrazić ją w kilogramach, aby ujednolicić jednostki.
Korelacja i kompetencje zapisane w celach projektuPrzyrodaInformatykaPlastyka1234Szczegółowe cele projektu § Budowa Układu Słonecznego § Rozróżnia ciała niebieskie § Interpretuje mapy nieba, rysunki schematyczne, poglądowe § Zna sylwetki ludzi, którzy najbardziej przyczynili się do poznania kosmosu § Rozumie związki zależności między ruchem a oświetleniem Ziemi § Rozumie, że działalność człowieka ma wpływ na zmiany zachodzące we wszechświecie. § Poszukuje w Internecie wiadomości dotyczących nowości astronomicznych § Korzysta z dostępnych programów związanych z astronomią § Przygotowanie materiałów na zajęcia z wykorzystaniem techniki komputerowej § Wykonanie plakatu na wybrany temat związany z poruszanym materiale, odpowiednio dobraną techniką § Wykonanie gazetki tematycznej Kompetencje zapisane w celach projektu § Rozwiązywanie problemów § Korzystanie z różnych źródeł informacji § Praca w zespołach § Umiejętność słuchania i korzystania z poglądów innych ludzi § Zajmowanie stanowiska w dyskusji § Samodzielne poszukiwanie § Rozwijanie wyobraźni przestrzennej § Nabywanie umiejętności notowania, rysowania, szkicowania § Zgodna współpraca w grupieTreści i kompetencje zapisane w podstawach programowych § Łączenie różnych elementów wiedzy § Obrona własnego stanowiska § Prezentowanie własnych zainteresowań, uzdolnień i poglądów na forum publicznym § Ocenianie własnej postawy i wyników pracy § Rozwiązywanie problemów w sposób twórczy § Efektywne posługiwanie się technologią informatyczną § Wykorzystywanie doświadczeń w praktyceOpracowała:Edyta SzyszkoMarzena Szczerbińska
5mN3N.
  • 8pz95ofub3.pages.dev/165
  • 8pz95ofub3.pages.dev/35
  • 8pz95ofub3.pages.dev/269
  • 8pz95ofub3.pages.dev/381
  • 8pz95ofub3.pages.dev/106
  • 8pz95ofub3.pages.dev/389
  • 8pz95ofub3.pages.dev/152
  • 8pz95ofub3.pages.dev/227
  • 8pz95ofub3.pages.dev/154

    • zadania maturalne ziemia we wszechświecie